Jakiś czas temu na blogu pojawił się wpis o Stylach i szkołach w jeździectwie, który będę pewnie często przywoływać . To taka podstawowa wiedza 🙂 Mówiąc o sporcie – i w kontekście dyscyplin olimpijskich, jak i tych mniej znanych – opieramy się o style, nie tylko ze względu na używany sprzęt, ale też mając na uwadze sposób komunikacji z koniem (tzw. pomoce jeździeckie) i kwestie historyczne.

Styl jeździecki, a dyscyplina jeździecka

Nie chciałabym przeładować tego wpisu informacjami historycznymi, ale dla przypomnienia wpływów między stylami wypunktuje:

• Styl klasyczny opiera się w dużej mierze na jeździe kawaleryjskiej, mającej swoje początki już w X wieku (w XII wieku powstała pierwsza Akademia Jeździecka w Neapolu). Rozkwit jeździectwa i współzawodnictwa miał jednak miejsce kilka wieków później.
• Styl western opiera się w dużym stopniu na jeździe hiszpańskiej, wywodzącej się z klasyki, ale mocno użytkowej i mającej elementy pracy z bydłem. 

Podsumowując, „wszystko ma te same korzenie” – kawaleria i użytkowość. 

Dyscypliny olimpijskie i FEI

Mówiąc o sporcie, nie da się nie wspomnieć o FEI i dyscyplinach olimpijskich. 

FEI – z francuskiego Fédération Équestre Internationale – to Międzynarodowa Federacja Jeździecka, która swoje początki ma w latach 30. XX wieku. Wspiera ona tylko wybrane dyscypliny jeździeckie – pomaga w promocji sportów konnych, ustala regulaminy i pilnuje humanitarnego traktowania koni. Wybrane przez FEI dyscypliny to:

• ujeżdżenie (sportowe),
• skoki przez przeszkody,
• WKKW (Wszechstronny Konkurs Konia Wierzchowego; w skład wchodzą 3 próby: ujeżdżeniowa, skokowa i terenowa),
• woltyżerka,
• powożenie,
• rajdy długodystansowe,
• reining (jako jedyna dyscyplina westernowa).

Do dyscyplin olimpijskich należą jedynie 3 z wyżej wymienionych oraz dwie dodatkowe:

• ujeżdżenie (sportowe),
• paraujeżdżenie (jedyna jeździecka dyscyplina olimpijska z udziałem osób niepełnosprawnych),
• skoki przez przeszkody,
• WKKW,
• pięciobój nowoczesny (skoki przez przeszkody są jedną z prób, zawodnikom przydziela się konie losowo i mają jedynie 20 minut na zapoznanie się z partnerem zanim wyjadą na tor 12 przeszkód). 

Parajeździectwo

Jeździectwo to ogólnie sport wymagający nie tylko sprawności fizycznej, ale przede wszystkim: wytrwałości, cierpliwości, empatii i wyczucia. Z tego powodu nie powinno nas dziwić, że istnieje parajeździectwo – osobiście podziwiam jeźdźców niepełnosprawnych.

Rywalizacja w parajeździectwie odbywa się z podziałem na stopień niepełnosprawności. Każdy zawodnik przechodzi badania lekarskie, które klasyfikują go do jednej z grup. Przykładowo grupa 1a porusza się jedynie w stępie, a grupa 4 może poruszać się w 3 chodach i wykonywać m.in. chody boczne.

Jako dyscyplina olimpijska funkcjonuje jedynie paraujeżdżenie, ale osoby niepełnosprawne mogą również: powozić, skakać przez przeszkody czy brać udział w rajdach.

Dyscypliny klasyczne

Jeździectwo klasyczne jest najbardziej popularne w Polsce i Europie. Czy na świecie? Na pewno pod kątem sportowych rywalizacji na światowym poziomie tak – co widać po zestawie dyscyplin olimpijskich i FEI.

Wspomnę tutaj o tych dyscyplinach, których nie ujęłam wyżej, a również można się z nimi spotkać na różnego rodzaju zawodach czy filmach. Ograniczę się do 3:

• Ujeżdżenie klasyczne – opiera się na metodach szkolenia znanych i udoskonalanych od ponad 2000 tysięcy lat. Pierwsze i podstawowe zasady zostały opisane przez Ksenofonta w dziele „Sztuka jeździecka”. Jest ono bazą wielu dyscyplin jeździeckich, ale samo w sobie zawiera elementy nie praktykowane powszechnie, np. elementy pracy z ziemi czy „figury nad ziemią”. Jest pierwowzorem dla ujeżdżenia sportowego (które jest dyscypliną jeździecką).
• Wyścigi konne – choć mają swoich fanów i przeciwników, to opierają się w dużej mierze właśnie na klasycznych zasadach jazdy. Najpopularniejsze typy wyścigów „klasycznych” to: płaskie, przeszkodowe i płotowe. Jeźdźca wyścigowego nazywa się potocznie dżokejem, ale jest to tytuł, który należy zdobyć wygrywając 100 gonitw. Wszystko zaczyna się od „Ucznia” czyli jeźdźca wyścigowego, który ma mniej niż 10 wygranych gonitw 🙂
• Polo – drużynowy sport, gdzie dwie 4 osobowe drużyny za pomocą tzw. malletów starają się umieścić w bramce przeciwnika białą kulę 🙂 Ta dyscyplina przyszła na Zachód z Azji.

Dyscypliny westernowe

Tutaj już mamy dużo mniej popularne w Europie i Polsce dyscypliny. Styl western ma bardzo dużo różnorodnych dyscyplin, ale przedstawię tylko kilka 🙂

Jak pamiętacie z wpisu o stylach jeździeckich (jak nie to link znajdziecie na początku wpisu) to styl western dzieli swoje konkurencje na 4 podkategorie:

•  techniczne – liczy się jakość, precyzja i poziom komunikacji,
• szybkościowe – liczy się czas, im szybciej tym lepiej,
• z bydłem – wszelkie konkurencje polegające na współpracy konia z człowiekiem przy bydle,
• niestandardowe.

Nie będę tutaj opisywać szczegółowo każdej dyscypliny – jedynie najpopularniejsze, ale pokażę Wam kilka filmików przy okazji 🙂

• Cutting to konkurencja polegająca na oddzieleniu od stada cielaka. Dlaczego opisuję jako pierwszą? Jest to konkurencja z „najdroższymi końmi”, gdzie patrzy się bardzo na tzw. cow sense konia. Ludzie nie mają tak szybkich reakcji i precyzyjnego czytania mowy ciała, więc w cuttingu stawia się na oddanie koniowi zadania niemal w pełni do samodzielnego wykonania.
• Reining to jedna z najbardziej rozpoznawalnych konkurencji technicznych, polegająca na przejechaniu schematu zgodnie z wytycznymi w jak najlepszym stylu i komunikacji z koniem.
• Western trail to również bardzo rozpoznawalna konkurencja, polegająca na przejechaniu schematu przypominającego tor przeszkód. Tor należy przejechać bez pomylenia kolejności oraz unikając błędów (np. puknięcie draga kopytem to ujemne punkty).
• Pole bending to konkurencja szybkościowa, polegająca na przejechaniu slalomu w pełnym galopie. Co w tym trudnego? Zachowanie rytmu, równowagi i prędkości przy tak ciasnych łukach wcale nie jest takie proste 🙂
• Cowboy Race to niestandardowa konkurencja, popularna w Polsce. Jest to tor przeszkód i zadań, które np. w jak najlepszym czasie i najmniejszą ilością błędów musi wykonać para koń-jeździec. Wymaga zazwyczaj dość wszechstronnego wyszkolenia konia.

Pozostałe dyscypliny

I tutaj można by pisać, i pisać… 🙂 Z tymi konkurencjami jest tak, że każdy znajdzie coś dla siebie.

Lubisz samotne wędrówki lasami? Pomyśl o TREC lub rajdach długodystansowych. Lubisz tory przeszkód z elementami ujeżdżenia? Rozważ Working Equitation. Można by tak wymieniać. Czasami ważne jest też to, co nasz koń lubi – w ten sposób wróciłam do skoków, bo moja klacz do tego ma serce  😉 I tak ze stylu western wracałam w klasykę… choć staram się być wszechstronnym jeźdźcem, a bardzo lubię „łączone” dyscypliny. I tutaj mam dwa przykłady:

• TREC to konkurs konia turystycznego, złożony z trzech faz:
  • POR, czyli terenowej jazdy na orientację (z mapą i busolą, żadne nawigacje w telefonie), podczas której należy w odpowiednim czasie i tempie pokonać odcinki między punktami kontrolnymi,
  • MA, czyli faza kontroli tempa (jak najszybszy stęp i jak najwolniejszy galop),
  • PTV, czyli tor przeszkód do pokonania w odpowiedniej kolejności. 
• Working Equitation to konkurs bazujący na jeździe hiszpańskiej, złożony z trzech prób. To co jest jego wyróżnikiem to fakt, że na zawodach rangi międzynarodowej wymagany jest strój narodowy – odpowiadający tradycjom jeździeckim danego państwa. W Polsce jest to stosunkowo nowa dyscyplina, ale jej popularność powoli rośnie. Trzy dyscypliny to:
  • ujeżdżenie, czyli przejazd schematu ujeżdżeniowego (bardziej opartego na ujeżdżeniu klasycznym, niż ujeżdżeniu sportowym),
  • zręczność, czyli przejechanie toru przeszkód „na styl”, a część elementów należy umieć wykonać z użyciem jednej ręki (w drugiej trzyma się np. tyczkę),
  • szybkość, czyli przejechanie toru przeszkód na czas,
  • bydło, tak.. miały być trzy 🙂 ta czwarta, z bydłem jest rozgrywana tylko w niektórych państwach i tylko na zawodach najwyższej rangi.

Osobiście jestem osobą bardzo lubiącą takie łączone dyscypliny 🙂 Jakiś czas temu był wpis z przejazdem Mihai Maldea, a dzisiaj podlinkuję inny przejazd WE szybkości:

Podsumowanie

To by było na tyle w dzisiejszym wpisie, ale wierzcie mi – nie ma tutaj nawet połowy tej różnorodności jaką niesie ze sobą jeździectwo. 

Z takich ciekawostek „na koniec” dodam np. narodowy sport Argentyny – Pato.